Theoden był synem Thengla i siedemnastym królem Rohanu. Miał jednego syna- Theodreda, który zginął podczas Pierwszej Bitwy u Bródów na Isenie podczas Wojny o Pierścień. Theoden był mądrym i roztropnym władcą, jednak czasy świetności Rohan miał już wówczas za sobą, co król boleśnie odczuwał. Gdy Saruman zdradził Wolne Ludy Śródziemia, główny atak skierował na Rohirrimów. Theoden został wtedy przez niego opętany, co uniemożliwiło skuteczną obronę Rohanu. Fałszywy doradca króla, Grima, sączył do uszu władcy truciznę odciągając go od rodziny. W efekcie Theoden odwrócił się od Eomera i Eowiny, dzieci swej zmarłej siostry, które wychował jak własne.
Ostatecznie król został uzdrowiony przez Gandalfa, a zdrajca Grima wypędzony. Dopiero po odzyskaniu sił i świadomości, do Theodena dotarła okrutna prawda o śmierci jego jedynego syna. Pogrążył się w rozpaczy i stracił nadzieję. Chylące się ku upadkowi królestwo i strata dziecka okazały się zbyt wielkim ciężarem. Wspierany przez Eomera, Gandalfa i Aragorna zdołał obronić Helmowy Jar przed armią Sarumana, a następnie wyruszyć z odsieczą do Gondoru. Theoden poległ w bitwie na Polach Pelennoru z rąk króla Nazguli. Jego prawowitym spadkobiercą został Eomer, który objął w czasach pokoju tron Rohanu.
Theoden był dobrym i kochającym ojcem dla swego syna Theodreda i dzieci swej siostry. Szczególnie miłował Eowinę, która opiekowała się nim podczas jego choroby. Wojna o Pierścień złamała go i odebrała mu nadzieję- Theoden stał się królem straconym. Nie wierzył w zwycięstwo i pragnął śmierci w chwale dawnych władców. Przekonany o klęsce Rohanu wyruszył do Helmowego Jaru pozbawiony woli przetrwania. Dzięki wsparciu Aragorna obrońcom grodu udało się doczekać świtu i przybycia odsieczy. Theoden zginął tak jak tego pragnął- w ogniu walki broniąc tego, co było dla niego najcenniejsze- odwagi, honoru i lojalności.